I Edycja 9-11.09.2022

Siła bezsilnej – literatura w świecie zmiany

Czy literatura może zmienić świat?

Czy może mieć realny wpływ na rzeczywistość? Czy może pomagać w rozwiązywaniu problemów współczesnego człowieka? Ryszard Kapuściński, którego 95. rocznica urodzin przypada w 2022 roku, odpowiedział na te pytania twierdząco. W swoim wystąpieniu na Międzynarodowym Festiwalu Literatury Głosy z całego świata, pisał:

„Literatura zawsze brała na siebie odpowiedzialność. Od tysięcy lat towarzyszy życiu kolejnych pokoleń, często zmieniając je na lepsze, i dziś nic jej od tego obowiązku nie zwalnia. Przeciwnie – trudny czas, w którym żyjemy, nakazuje nam, żebyśmy ze szczególną siłą i wiarą mówili: tak, pisanie może zmienić coś na lepsze, choćby tylko niewiele, ale jednak może”.

Idąc tropem wybitnego reportażysty, chcemy postawić pytanie o to, czy istnieje relacja pomiędzy literaturą a zmianą społeczną, zastanowić się nad jej charakterem, przyjrzeć się relacji pomiędzy literaturą a światem, odpowiedzieć na pytanie, czy praktyki czytelnicze przekładają się na praktyki wspólnotowe. Równocześnie jednak będziemy próbowali przyjrzeć się zmianom, które zachodzą w świecie późnej nowoczesności. Są to zmiany w najróżniejszych obszarach – od zmiany klimatycznej, przez zmianę formy naszego życia (pandemia), ciągle zmieniające się praktyki komunikacyjne, po zmiany kanonu literackiego, nowe przekłady klasycznych dział literackich czy nowe sposoby opowiadania historii. Nie sposób, rzecz jasna, pominąć wydarzeń, które zmieniły wszystko nie tylko w naszej części Europy, czyli wojny w Ukrainie. Po raz kolejny okazało się, że przepowiadany niegdyś przez Fukuyamę „koniec historii” nigdy nie nastąpi. Przeciwnie, rozchybotany dwuletnią pandemią świat mierzy się dzisiaj z brutalną wojną, której skutki widzimy codziennie w serwisach informacyjnych. Twarze milionów cierpiących Ukrainek i Ukraińców stawiają świat Zachodu wobec konieczności poszukiwania odpowiedzi na zasadnicze pytania: o nasz stosunek do migrantów, źródłowe wartości europejskie czy nowy – rodzący się na naszych oczach – paradygmat geopolityczny. Wydaje się, że to ostatni moment, w którym – parafrazując tytuł znakomitej książki Petera Sloterdijka – musimy życie swe odmienić. > O idei